Zmiana wyroku w zakresie alimentów

W ramach artykułów ukazujących się w Wiadomościach Powiatu Gliwickiego, czytelnicy mieli wcześniej okazję do zapoznania się z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi kwestii alimentów zasądzanych od rodziców na rzecz dzieci. Z uwagi na fakt, iż udzielając porad prawnych często spotykam się z pytaniami klientów dotyczącymi możliwości zmiany wydanego wcześniej rozstrzygnięcia, w dzisiejszym artykule postaram się wyjść naprzeciw Państwa oczekiwaniom.

W przypadku rozwodu sąd nie tylko rozwiązuje małżeństwo, ale także reguluje kwestie dotyczące małoletnich dzieci stron. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga m.in. o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Przypomnieć w tym miejscu należy, iż zgodnie z art. 135 §1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Niestety do rozpadu małżeństwa wielokrotnie dochodzi w okresie, gdy dzieci są jeszcze małe. Potrzeby dziecka w wieku przedszkolnym różnią się tymczasem od potrzeb dziecka w wieku szkolnym czy nastolatka. Skoro zatem potrzeby uprawnionego z biegiem czasu mogą ulec zmianie, analogicznie zmianie może, a nawet powinno ulec rozstrzygnięcie sądu w tym zakresie. Ustawodawca w art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidział, iż w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Uprawnienie żądania zmiany rozstrzygnięcia sądu regulującego kwestię alimentów realizuje się w podobny sposób jak w przypadku zasądzenia alimentów po raz pierwszy. Wymagane jest wszczęcie postępowania o podwyższenie alimentów. W toku procesu Sąd będzie ponownie badał sytuację małoletniego dziecka oraz rodziców, w tym zarobkowe i majątkowe możliwości rodzica zobowiązanego do zapłaty alimentów, a w szczególności ustali czy doszło do wspomnianej zmiany stosunków. W praktyce oznacza to porównanie stanu istniejącego w dacie uprawomocnienia się wyroku zasądzającego alimenty ze stanem istniejącym w dacie orzekania o ich podwyższeniu.

Zmiana stosunków może jednak oznaczać także sytuację, w której doszło do zmiany okoliczności po stronie rodzica zobowiązanego do ponoszenia alimentów. Przykładowo w wyniku wypadku pogorszeniu uległ stan zdrowia zobowiązanego, który utracił dotychczasowe możliwości zarobkowe. Wówczas zobowiązany rodzic może zwrócić się do sądu z żądaniem obniżenia alimentów.

Ogólnie rzecz ujmując, zmiana stosunków – wskazana w art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jest zmianą okoliczności, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego. Zmiana rozstrzygnięcia sądu w zakresie alimentów może być także spowodowana zmianą rodzica zobowiązanego do ponoszenia alimentów. Dzieje się tak w przypadku zmiany orzeczenia dotyczącego władzy rodzicielskiej. Zazwyczaj władza rodzicielska nad młodszymi dziećmi powierzana jest matce. Niekiedy jednak, zwłaszcza w okresie dojrzewania zdarzają się sytuacje, w których nastolatek chce zamieszkać z drugim rodzicem. O ile zatem dojdzie do zmiany wyroku w tym zakresie, to w dalszej konsekwencji należy odpowiednio uregulować kwestię alimentów.

Biorąc pod uwagę, iż – rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania – to w określonych okolicznościach można także żądać uchylenia obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z art. 133 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania.